Khu Hòa Bình là trung tâm mua sắm lớn nhất của phố núi du lịch Đà Lạt, trở thành ký ức đô thị của bao thế hệ người Đà Lạt và cả du khách xa gần.
“Chợ Cây” thời sơ khai
Trước khi xây dựng Chợ Đà Lạt ngày nay, Đà Lạt có “Chợ Cây” tọa lạc tại vị trí rạp chiếu bóng Hòa Bình. Cụ Lê Phỉ (93 tuổi), người có nhiều năm sống tại Đà Lạt và nghiên cứu về thành phố này, cho biết Đà Lạt thời sơ khai có một ngôi chợ nhỏ tự phát tọa lạc tại vị trí ấp Ánh Sáng ngày nay.
Ấp Ánh Sáng tập trung chủ yếu những người Việt từ Huế vào Đà Lạt lập nghiệp sống quần tụ bên nhau. Đến năm 1929, khi dân số Đà Lạt lên hơn 2.000 người, thì công sứ Chassaing đã cho dời ngôi chợ này lên trên ngọn đồi thoai thoải mà ngày nay gọi là khu Hòa Bình. Ban đầu, chợ được làm bằng cây rừng và ván gỗ xẻ từ những cánh rừng xung quanh và lợp mái tôn nên người dân gọi tên là “Chợ Cây”.
Từ đó, Chợ Cây trở thành trung tâm của Đà Lạt, là nơi mua bán, trao đổi hàng hóa tấp nập của cư dân Pháp, Việt sinh sống tại phố núi. Chợ đi vào hoạt động được thời gian ngắn, một cuộc hỏa hoạn lớn đã thiêu rụi toàn bộ chợ vào năm 1931.
Sau đó, năm 1937 khi dân số Đà Lạt tăng lên hơn 6.500 người, chính quyền đương thời cho thiết kế và xây dựng lại một ngôi chợ mới bằng gạch đá khang trang ngay tại vị trí ngôi chợ bị cháy, nhưng người dân vẫn quen gọi là “Chợ Cây”. Nhà thầu SIDEC đảm nhận thi công, còn ông Đinh Bạng, một người Việt gốc Huế sống ở hẻm xóm Lò vôi (Trần Nhật Duật ngày nay), trúng thầu phần làm giàn giáo để xây chợ.
Cụ Lê Phỉ cho biết thêm, lúc đó mặt tiền ngôi chợ có gắn nổi huy hiệu thành phố Đà Lạt hình tròn. Huy hiệu tạc hình đôi thanh niên nam nữ người dân tộc bản địa; người nữ mang gùi, còn người nam tay cầm ngọn giáo nhắm vào một con cọp. Bên dưới huy hiệu có một câu cách ngôn bằng tiếng Latin chiết tự thành danh xưng DALAT: Dat Aliis Laetitiam Aliis Temperiem (có nghĩa là cho người này niềm vui, cho người khác sự mát mẻ).
Chợ Cây tuy không lớn nhưng Họa báo Châu Á mới (L’ Asie nouvelle illustrée), số 56, xuất bản năm 1937 đã có bài viết về ngôi chợ này với nhận xét “Ngôi chợ này tuy kiến trúc giản dị, nhưng rất độc đáo”.
Đến rạp chiếu bóng Hòa Bình
Từ năm 1954, với làn sóng di dân từ miền Bắc, miền Trung vào Đà Lạt ngày càng nhiều, Đà Lạt trở nên đông đúc với số dân hơn 53.000 người. Do đó, chính quyền sở tại nghĩ đến việc phải xây dựng một ngôi chợ lớn hơn, hiện đại hơn, đồng thời chỉnh trang lại khu vực Chợ Cây.
Năm 1958 Thị trưởng Đà Lạt Trần Văn Phước quyết định chọn vùng đất trống sình lầy dưới thung lũng cạnh Chợ Cây để xây dựng chợ mới có 2 tầng và một sân thượng. Một nhóm kiến trúc sư từ Sài Gòn được mời để thiết kế do kiến trúc sư Nguyễn Duy Đức đứng đầu, công trình này do nhà thầu Nguyễn Linh Chiểu đảm nhận thi công.
Chỉ sau 2 năm xây dựng, năm 1960 Chợ Mới Đà Lạt hoàn thành và đưa vào sử dụng, đây là ngôi chợ lầu đầu tiên ở VN. Lúc này, “Chợ Cây” đã hoàn thành sứ mạng nên được các kiến trúc sư thiết kế cải tạo thành rạp chiếu bóng Hòa Bình.
Nguồn sưu
